เครือพูเงิน สมุนไพรยาแก้ไอ แก้หอบ บำรุงน้ำนมของสตรี

สรรพคุณและประโยชน์ของสมุนไพร เครือพูเงิน(ย่านตาน) ยาแก้ไอ แก้หอบ บำรุงน้ำนมของสตรี

เครือพูเงิน จัดเป็นสมุนไพรไม้เถาวัลย์เนื้อแข็ง ไม่มีมือเกาะ มีความยาวได้ประมาณ 10 เมตร ส่วนของลำต้นยังอ่อนอยู่จะมีขนยาวและราบขึ้นหนาแน่น โดยขนจะเป็นสีขาวหรือสีน้ำตาลปนเหลืองอ่อน ๆ หรือบางทีจะมีคราบสีขาว ๆ ติดอยู่ด้วย ส่วนเปลือกลำต้นจะเป็นสีเทาแกมขาว พรรณไม้ชนิดนี้ขยายพันธุ์โดยใช้เมล็ด มักพบขึ้นตามป่ารุ่น ป่าละเมาะ ป่าเบญจพรรณ และตามสองข้างทางทั่วไป ที่ความสูงจากระดับน้ำทะเลจนถึง 1,500 เมตร[1]

เครือพูเงิน ชื่อวิทยาศาสตร์ Argyreia mollis (Burm. f.) Choisy จัดอยู่ในวงศ์ผักบุ้ง (CONVOLVULACEAE)[1] และชื่อท้องถิ่นอื่นว่า ย่านตาน (สงขลา) ส่วนปราจีนบุรีเรียก “เครือพูเงิน”[1]

ใบเครือพูเงิน ใบเป็นใบเดี่ยว ออกเรียงสลับ ลักษณะของใบเป็นรูปรี รูปขอบขนานแคบ ๆ รูปหัวใจ หรือบางครั้งมีลักษณะเป็นรูปไข่หรือรูปหอก ปลายใบแหลมหรือมนและติ่งเล็กแหลม ส่วนขอบใบเรียบ ใบมีขนาดกว้างประมาณ 1.5-7 เซนติเมตร และยาวประมาณ 4-15 เซนติเมตร

ผิวใบด้านบนมีขนราบขึ้นหนาแน่นหรือขึ้นกระจายหรือเกลี้ยง แต่ตรงเส้นมักจะเกลี้ยงไม่มีขน ส่วนผิวใบด้านล่างจะมีขนนุ่มคล้ายเส้นไหมสีเงินหรือสีน้ำตาลปนเหลืองอ่อน ๆ ขึ้นหนาแน่น ก้านใบกลม ยาวประมาณ 1-6 เซนติเมตร และมีขนยาวราบ[1]

ดอกเครือพูเงิน ออกดอกเป็นช่อตามซอกใบ ก้านช่อดอกยาวได้ประมาณ 0.5-4.5 เซนติเมตร และมีขน ดอกจะมีตั้งแต่ 1-5 ดอก จะหาได้ยากถ้ามีมากกว่านี้ ก้านดอกนั้นยาวประมาณ 0.5-1.5 เซนติเมตร จะมีขนและเป็นสัน ใบประดับมีลักษณะเป็นรูปขอบขนานแกมรูปไข่กลับ ปลายมน ยาวประมาณ 0.8-1 เซนติเมตร กลีบดอกทั้งหมดตรงด้านนอกจะมีขนยาวคล้ายเส้นไหม ส่วนด้านในกลีบดอกจะเกลี้ยงไม่มีขน

เมื่อเป็นผลจะขยายใหญ่ขึ้น โดยด้านในจะเป็นสีแดงหรือสีม่วง กลีบดอกเชื่อมติดกันเป็นรูปกรวยหรือรูประฆัง จะเป็นสีม่วงอ่อนหรือสีชมพู ส่วนตรงโคนกลีบดอกจะเป็นสีขาว จะหาได้ยากที่เป็นสีขาวทั้งหมด ตรงปลายเป็นจักแฉะ ๆ ที่ตรงกลางกลีบ แต่กลีบจะมีขนยาวและราบ ดอกมีเกสรเพศผู้และเกสรเพศเมีย โดยจะมีลักษณะสั้นกว่ากลีบดอกเล็กน้อย ก้านเกสรเพศผู้จะมีขนปุกปุยบริเวณโคน ส่วนรังไข่มีลักษณะเกลี้ยง และมีอยู่ 4 ช่อง[1]

ผลเครือพูเงิน ผลเป็นแบบแคปซูล มีลักษณะกลมโต มีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 0.8-1 เซนติเมตร ผลเป็นสีแดงหรือสีแดงอมส้ม ภายในผลมีเมล็ดประมาณ 4 เมล็ด หรืออาจน้อยกว่านี้ เมล็ดเป็นสีดำและมีความยาวได้ประมาณ 5 มิลลิเมตร[1]

สรรพคุณของเครือพูเงิน

1. ทั้งต้นนำมาคั้นเอาน้ำใช้ทำเป็นยาหยอดตารักษาอาการอักเสบ (ทั้งต้น)[1]
2. รากใช้ต้มกับน้ำดื่มเป็นยาแก้ไอ แก้หอบ (ราก)[2]
3. ใบใช้เป็นยาพอกรักษาฝี (ใบ)[1]
4. ใบใช้เป็นส่วนประกอบในยาคุ้มกันและยาบำบัด (ใบ)[1]
5. รากใช้ต้มกับน้ำดื่มเป็นยาบำรุงน้ำนมของสตรี (ราก)[2]

สมุนไพรไทย แพทย์แผนไทย สมุนไพรประจำบ้าน ที่คนไทยรู้จักกันดี สรรพคุณเป็นยา รักษาโรคได้ ควรมีติดไว้ประจำบ้าน พืชที่ใช้เป็นยารักษาโรค หรือ เสริมสุขภาพ ช่วยในการรักษาโรคภัยไข้เจ็บได้เป็นอย่างดี การหาความรู้เกี่ยวกับสมุนไพรกับชีวิตประจำวัน

สมุนไพรที่ได้จากส่วนของพืชโดยตรง (พืชวัตถุ) โดยส่วนต่างๆ ที่นำมานั้นมีสารที่สามารถใช้เป็นยาได้ ได้แก่ ใบ ดอก ผล เปลือกผล เมล็ด เปลือกเมล็ด รากหรือหัว ต้น แก่น กระพี้ เนื้อไม้ เปลือกไม้ สมุนไพรที่ได้จากอวัยวะของสัตว์ (สัตว์วัตถุ) ได้แก่ ตับ ดี นอ เขา เอ็น เลือด น้ำมัน มูล ฯลฯ เช่น ขี้ผึ้ง รังนก น้ำมันตับปลา สมุนไพรที่ได้จากแร่โดยธรรมชาติหรือสิ่งที่ประกอบขึ้นจากแร่ธาตุต่างๆ ตามกรรมวิธี (ธาตุวัตถุ) นำมาใช้เป็นยา  ติดตามได้ที่ doodido

ที่มา : medthai.com

1. หนังสือพจนานุกรมสมุนไพรไทย, ฉบับพิมพ์ครั้งที่ 5.  (ดร.วิทย์ เที่ยงบูรณธรรม).  “เครือพูเงิน”.  หน้า 202-203.
2. หนังสือสารานุกรมสมุนไพร เล่ม 4 กกยาอีสาน.  (มูลนิธิมหาวิทยาลัยมหิดล).  “เครือพูเงิน”.  หน้า 31.